Peynirin Adı : Post (Deri, Tulum) Çökeleği
Üretim Bölgesi/Şehir : Elazığ, Bingöl, Muş, Tunceli
Peynirin Üretim Mevsimi (Ay olarak) : 12 Ay
Kullanılan Hammaddeler : İnek sütü, keçi sütü, Buy otu (Çemen otu), mahlep tohumu, yoğurt
kültürü, tuz
Süte Uygulanan Isıl İşlem Durumu : Pastörizasyon
Pıhtılaştırma Yöntemi : Yoğurt kültürü ve ısıl işlem
Üretimde Kullanılan Ekipmanlar : Süzme (Cendere) bezi, deri post
Peynirin Üretimi : Tam yağlı inek sütünden (mevsimine göre keçi sütü veya karışımı) yoğurt
yapıldıktan sonra yayıklama ile elde edilen yayık ayranı iki gün boyunca
toplanır. Büyük kazanlarda tuz ilave edilerek ısıl işlem uygulanır. Elde edilen çökelek bir gün boyunca üstüne
ağırlık konarak süzülür. Süzülen çökelek, önceden un haline getirilen mahlep
tohumu ve buy otuyla (Çemen otu) hazırlanmış oğlak derisinden elde edilen post
(tulum) içine bırakılır. Ayda iki kez post içeriği bir leğene dökülür,
karıştırılır, post yıkanıp temizlenerek tekrar doldurulur. Bu şekilde mevsim
sıcaklığına bağlı olarak bu işlem yaklaşık 3 ay kadar sürer.
Deri Postun Hazırlanması: Keçi
veya oğlakların deri postu kullanım açısından en elverişli olandır. Koyun ve
kuzu postu da kullanılabilir ancak oğlak derisine göre daha ince olmasından
dolayı çabuk yırtılması bir dezavantaj olarak görülmektedir. Derinin kılları
farklı yöntemlerle temizlenir, terbiye edilir ve yapısı yumuşak bir torba
haline getirilir. Önceden kullanılarak yıkanıp kurutulmuş postlar ise birkaç
gün önceden su içinde bekletilerek yumuşatılır. Daha sonra mahlep ağacının un
haline getirilmiş yeşil tohumları ile buy otunun un haline getirilmiş yeşil
yaprakları postun iç yüzeyine serpilir. Bu şekilde bir gün bekletilir ve çökelek
basılmadan önce ters çevrilerek fazla tohum parçaları olanlar dökülür.
Tuzlanarak hazırlanmış çökelek bu postun içine basılarak üstüne bir ağırlık
bırakılır. Daha sonra en üste nemli ve temiz bir bez serilir. Her gün bu bez ve
postun dış yüzeyi yıkanıp tekrar üstüne örtülür. Diğer taraftan, Mahlep
ağacının (Melhem) tohumları yeşilken toplanıp kurutulur. Tohum halinde uzun
süre saklanabilir. Un haline getirilerek kullanılır. Buy otu (Boy yada çemen
otu) ise ilkbaharda tohumları ekilerek yonca gibi yapraklandığında biçilir,
gölgede kurutulur, ufalanarak kullanılır.
Peynirin Olgunlaştırma Durumu : Çiğ sütten ve/veya çevreden/tulumdan gelen karışık mikroorganizmalar
Olgunlaştırma Şekli ve Süresi (kiler, teneke, tulum, v.b./ay olarak ) : Tulum içerisinde
Peynirin Yağ Sınıfı : Yağsız
Peynirin Yapısı : Ufalanmış
Peynirin Sertlik Derecesi : Sert
Peynirin Ayırt Edici Özelliği : Beyaz renkte, ince ve kuru kıvamda olmalı, tadı katılan bitkilerin kokusuyla özleşmeli, ağızda kolay erimeli
Peynirin Yanında Tüketilen Diğer Yiyecekler : Kahvaltılık, tereyağı